ภควา ปน ตโต ปุพฺเพ น จิรสฺเสว สุธาโภชนียชาตกํ กเถสิฯ ตตฺถ ‘‘จนฺเท จนฺโท เทวปุตฺโต, สูริเย สูริโย เทวปุตฺโต’’ติ อาคตํฯ ภควตา จ กถิตํ ชาตกํ วา สุตฺตนฺตํ วา สกลชมฺพุทีเป ปตฺถฏํ โหติ, เตน โส ‘‘เอตฺถ นิวาสิโน เทวปุตฺตา นตฺถี’’ติ น สกฺกา วตฺตุนฺติ จินฺเตตฺวา เทวา เต น มนุสฺสาติ อาหฯ

[412] อตฺถิ ปน, ราชญฺญ, ปริยาโยติ อตฺถิ ปน การณนฺติ ปุจฺฉติฯ อาพาธิกาติ วิสภาคเวทนาสงฺขาเตน อาพาเธน สมนฺนาคตาฯ ทุกฺขิตาติ ทุกฺขปฺปตฺตาฯ พาฬฺหคิลานาติ อธิมตฺตคิลานาฯ สทฺธายิกาติ อหํ ตุมฺเห สทฺทหามิ, ตุมฺเห มยฺหํ สทฺธายิกา สทฺธายิตพฺพวจนาติ อตฺโถฯ ปจฺจยิกาติ อหํ ตุมฺเห ปตฺติยามิ, ตุมฺเห มยฺหํ ปจฺจยิกา ปตฺติยายิตพฺพาติ อตฺโถฯ

โจราทิอุปมาวณฺณนา

[413] อุทฺทิสิตฺวาติ เตสํ อตฺตานญฺจ ปฏิสามิตภณฺฑกญฺจ ทสฺเสตฺวา, สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวาติ อตฺโถฯ วิปฺปลปนฺตสฺสาติ ‘‘ปุตฺโต เม, ธีตา เม, ธนํ เม’’ติ วิวิธํ ปลปนฺตสฺสฯ นิรยปาเลสูติ นิรเย กมฺมการณิกสตฺเตสุฯ เย ปน ‘‘กมฺมเมว กมฺมการณํ กโรติ, นตฺถิ นิรยปาลา’’ติ วทนฺติฯ เต ‘‘ตเมนํ, ภิกฺขเว, นิรยปาลา’’ติ เทวทูตสุตฺตํ ปฏิพาหนฺติฯ มนุสฺสโลเก ราชกุเลสุ การณิกมนุสฺสา วิย หิ นิรเย นิรยปาลา โหนฺติฯ

[415] เวฬุเปสิกาหีติ เวฬุวิลีเวหิฯ สุนิมฺมชฺชถาติ ยถา สุฏฺฐุ นิมฺมชฺชิตํ โหติ, เอวํ นิมฺมชฺชถ, อปเนถาติ อตฺโถฯ

อสุจีติ อมนาโปฯ อสุจิสงฺขาโตติ อสุจิโกฏฺฐาสภูโต อสุจีติ ญาโต วาฯ ทุคฺคนฺโธติ กุณปคนฺโธฯ เชคุจฺโฉติ ชิคุจฺฉิตพฺพยุตฺโตฯ ปฏิกูโลติ ทสฺสเนเนว ปฏิฆาวโหฯ อุพฺพาธตีติ ทิวสสฺส ทฺวิกฺขตฺตุํ นฺหตฺวา ติกฺขตฺตุํ วตฺถานิ ปริวตฺเตตฺวา อลงฺกตปฏิมณฺฑิตานํ จกฺกวตฺติอาทีนมฺปิ มนุสฺสานํ คนฺโธ โยชนสเต ฐิตานํ เทวตานํ กณฺเฐ อาสตฺตกุณปํ วิย พาธติฯ